İran’ın eski savunma bakan yardımcısı, İngiltere ve İran vatandaşlığı bulunan ve idam cezası verilen Ali Reza Akbari, idam edildi.
Akbari’nin ailesine, Çarşamba günü son bir sefer cezaevine giderek Akbari’yi ziyaret etmeleri söylenmişti. Aile, Akbari’nin hücrede tecrite alındığını açıklamıştı. İran eski savunma bakan yardımcısı olan Akbari, 2019’da “İngiltere için ajanlık yaptığı” suçlamasıyla tutuklanmıştı. Akbari, hakkındaki argümanları reddetmişti. İdam cezasının uygulandığının duyurulmasının akabinde İngiltere’den de sert reaksiyon geldi. Başbakan Rishi Sunak, idamın “barbar bir rejim tarafından uygulanmış duyarsız, korkakça bir hareket” olduğunu söyledi:
“İran’ın yöneticilerinin kendi halkının insan haklarına hürmeti yok. Ali Reza’nın ailesi ve arkadaşlarının yanındayım.”
İngiltere Dışişleri Bakanı James Cleverly de idamın karşılıksız kalmayacağını söyledi. Cleverly, daha sonra yaptığı açıklamada da İran’ın Başsavcısına yaptırım uygulandığını belirtti ve ekledi:
“İran’da başsavcı, vefat cezalarının merkezinde yer alıyor. Rejimi yaptığı insan hakları ihlallerinden sorumlu tutuyoruz.”
Bunun karşılığında İran da İngiltere’nin Tahran Büyükelçisi’ni dışişleri bakanlığına çağırarak “geleneklere uygun olmayan bu müdahaleyi” eleştirdi.
İran yargısının resmi internet sitesi Mizan, cumartesi günü yayımladığı haberde Ali Reza Akbari’nin asılarak idam edildiğini belirtse de tam bir tarih yahut yer bilgisi paylaşmadı. Haber, İran’ın Akbari’ye ilişkin, zorla konuşturulduğu anlaşılan bir “itiraf videosunun” yayımlanmasının akabinde paylaşıldı. Görüntünün paylaşılmasıyla birlikte İran İstiharat Bakanlığı da, Akbari için “İngiltere’nin İran’daki en kıymetli casuslarından biri” sözlerini kullanmıştı.
BBC Farsça Servisi, Çarşamba günü Akbari’ye ilişkin bir ses kaydı yayımladı. Kayıtta Akbari, “İşlemediği cürümleri kamera önünde zorla üstlenmesi için azaba maruz kaldığını” söylüyordu.
İdama ABD’den de reaksiyon geldi. İran’a daha evvel Akbari’ye verilen idam cezasından vazgeçme daveti yapan ABD idaresi, cezanın uygulanmasını “vicdansızlık” olarak kıymetlendirdi. Akbari’ye verilen cezanın ise “siyasi motivasyonla verildiğini” belirtti.
Tutuklanmasından bu yana Akbari’nin ailesine hukuksal takviye veren İngiltere Dışişleri Bakanlığı, Akbari’nin ülkedeki İngiliz diplomatlarla bağlantıya geçmesi için de çalışmıştı. Fakat İran, vatandaşlarının öteki ülke vatandaşlıklarını resmen tanımıyor.
“3.500 saat boyunca azap gördü”
Akbari sesli iletisinde, birkaç yıl öncesine kadar İran dışında yaşadığını; akabinde nükleer müzakerelerde yer alan üs seviye bir İranlı diplomat tarafından ülkeye davet edildiğini anlatıyor. Bildiride anlattığına nazaran Akbari, İran’a gittikten sonra, İran’ın Yüksek Ulusal Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri Ali Şamhani’den “bir şişe parfüm ve bir tişört karşılığında” çok saklı bilgileri sızdırmakla suçlandı.
Yine sesli iletisinde, bunun üzerine “3.500 saat boyunca istihbarat üniteleri tarafından azaba maruz kaldığını ve sorgulandığını; ruhsal ve fizyolojik yolların kullanıldığını, iradesinin elinden alındığını ve meczuba döndürülerek istedikleri her şeyi yapmaya zorlandığını” anlattı:
“Silah zoru ve vefat tehditleriyle, yapmadığım şeyleri yaptığımı söylemeye zorlandım. İran, beni idam ederek İngiltere’den intikam almaya çalışıyor.”
Bu sesli bildirisinden yayımlanmasından saatler sonra Mizan haber ajansı birinci defa Akbari’nin casusluktan hatalı bulunduğunu ve Yüksek Mahkeme’nin temyiz başvurusunu reddettiğini resmen teyit etti. Son aylarda İran’daki protesto dalgasında sivillere yönelik sert müdahale sonrası İngiltere, İran ahlak polisine ve birtakım üst seviye isimlere yaptırım uygulamış; bu da iki ülke ortasındaki bağlantıların daha da gerilmesine yol açmıştı.
İran, son yıllarda ikili vatandaşlığı bulunan birçok vatandaşını casusluk ve ulusal güvenlik suçlamasıyla tutukladı. Geçen yıl, İngiltere’nin uzun vakittir uzlaşma sağlanamayan bir borcu ödemesi üzerine İran idaresi, tekrar hem İngiltere hem İran vatandaşlığı bulunan Nazanin Zaghari-Ratcliffe ve Anoosheh Ashoori‘yi hür bırakmıştı. Fakat bilindiği kadarıyla en az iki İngiliz vatandaşı hâlâ tutuklu. Bunlardan biri, ABD vatandaşlığı da bulunan Morad Tahbaz.