Duygu Erdoğan – Aşırı sıcak ve ani sağanaklarla geçen yaz ayları, zerzevat çeşitlerinde bolluk beklenen kış mevsimini vurdu. Pek çok bölgede iklim kaynaklı sıkıntılar nedeniyle kış zerzevatları bütçeyi zorlamaya başladı. Karnabahar ve brokoli 90-120 lira, lahana 80-100 lira, kereviz 90 lira, pırasa 50-80 lira ortasında fiyatlara satılıyor. Türkiye’nin kıymetli kışlık zerzevat üretim merkezlerinden Bafra Ovası’nın 135 bin dekarlık kışlık ekim alanları hem ağustos, hem de eylülde sel altında kaldı. Üretim alanlarında yüzde 40-65 ortasında kayıplar olduğunu belirten Samsun Bafra Ziraat Odası Başkanı Osman Tosuner, “Bafra en güç yılını yaşıyor. 69 yaşındayım, tarladan pırasayı 30 liraya satacağımı söyleseler inanmazdım. Kayıp çok, çiftçi de kazanmıyor. Tekrar bu meseleden faydalanan ortacılar kazanıyor. Bu sıkıntı devirde tarladan eser 50 liraya çıkıyorsa, 70 liraya satın tekrar kârdasınız. Lakin onlar bunla yetinmiyor, iki katına çıkarıyor” dedi.
Ispanak ve lahananın tarladan bile 50 liraya ulaşan fiyatlara satıldığını, karnabaharda 60-80 liraya kadar satış olduğunu belirten Tosuner, “Ürün yok. Eseri olan da kazanamaz zira büyük bir alandan çok az bir rekolte almış. Hasar çok. Havalar da soğudu. Ovanın ikinci jenerasyonu yani daha üst bölgelerdeki eserlerde sorun yok fakat onların piyasaya inmesi ocak sonunu bulur. Üretimden sofraya gelen süreci takip edemezsek bu döngüyü kıramayız. Üretici ziyan eder, tüketici yeniden değerliye yer” diye konuştu.
‘Sulama imkanı olmadı’
Türkiye geneline eser gönderen kıymetli kışlık üretim alanlarından İzmir’de de üretimi hem iklim, hem de artan maliyetler düşürdü. Bölgede epeyce kurak geçen bahar ve yaz ayları nedeniyle su kısıtı yaşandı. İzmir Torbalı Ziraat Odası Başkanı Yılmaz Girgin, “Kuraklığın oluşturduğu dertler ile sulama imkanı olmadı. Sebzeler en az 7-8 sefer sulanmalı. Bu nedenle kayıplar oldu. Ayrıyeten sulama imkanı olmayacağını gören çiftçiler zerzevat ekimi yapmayı da tercih etmedi. Açıkcası biz bundan sonrasını daha çok düşünüyoruz. Gelecek yılın hesabını şimdiden yapmalı, mümkün tüm meselelere karşı planlama oluşturmalıyız” dedi.
‘Kışın gelişi yazdan belirli oldu’
İzmir Turgutlu Ziraat Odası Başkanı Abdullah Şenol, üretimde ‘çeşitililk kaybı’ vurgusu yaparken, artan maliyetlerin çiftçinin ekim kararını yönlendirdiğini tabir etti. Şenol, “Bölgemizde her mevsim çeşit çeşit eser ekilir ve hasat edilir. Lakin geçen dönem yazdan itibaren ne ekildiyse tarlada, kısımda kaldı; para etmedi, borçlar arttı. Zerzevat kümesi da girdi maliyeti yüksek olduğu için çiftçimiz yaz eserlerinden çıkar sağlayamamanın verdiği telaş ile ekim yapmadı. Ekim alanı yüzde 50’nin altına düştü. Geri kalanı ise maliyeti az olan buğday ekti, bir kısmı ise mısır ekecek. Maliyetsiz eserlere yönelik bir yönelim var, buna takviye olunmaz ise eser çeşitliliği de kaybolacak. Çiftçi üretim yaparken arz-talep istikrarını düşünmemeli. Bunun bir devlet programı ile belirlenmesi lazım. Yani çiftçi çok domates randımanı alındığında da bunu para kazanacağı biçimde satacağını bilmeli. Artık tarladan 60 liraya brokoli, lahana çıkıyor. Bunların temelinden düzeltilmesi gerekiyor” değerlendirmesini yaptı.